Dit is een vertaling van het artikel van Frontiers for Young Minds : Why do marine mammals strand on land and how can humans help?

Te vinden op: Why Do Marine Mammals Strand on Land and How Can Humans Help? · Frontiers for Young Minds (frontiersin.org)

Geschreven door:

Rebecca M.  Boys

Karen A. Stockin

Katharina J. Peters

 

Heb je ooit gehoord van een walvis of een dolfijn die hulpeloos op het strand lag of vastzat in heel ondiep water? Dit worden “strandingen” genoemd en zijn al beschreven sinds de vierde eeuw. In die tijd waren strandingen met walvisachtigen (walvissen, dolfijnen en bruinvissen) welkome gebeurtenissen omdat ze een rijke bron van voedsel en andere middelen vormden voor de mensen in de buurt. Maar tegenwoordig hebben we de neiging om strandingen te zien als gebeurtenissen waarbij dieren menselijke hulp nodig hebben. Er zijn verschillende soorten strandingen, elk met hun eigen mogelijke oorzaken. In dit artikel leggen we uit wat strandingen zijn, wat de oorzaak kan zijn en hoe je kunt helpen als je ooit een gestrand dier vindt.

Walvisachtigen zijn een groep waterdieren waaronder walvissen, dolfijnen en bruinvissen. Al eeuwen zijn mensen getuige van tijden waarin deze dieren vast zijn komen te zitten op het land aan de kust.

Wat zijn strandingen?

Lang geleden werden strandingen vaak beschouwd als een geschenk, omdat ze voedsel en andere middelen leverden, zoals botten (gebruikt voor het maken van gereedschappen en sieraden) en olie (gebruikt voor koken en branden in lampen). De meeste strandingen hebben betrekking op afzonderlijke dieren, maar op sommige plaatsen kunnen massale strandingen – waarbij tot honderden dieren betrokken zijn – plaatsvinden [1, 2]. Massale strandingen komen regelmatig voor op dezelfde plekken (strandingshotspots genoemd), waaronder Cape Cod in de Verenigde Staten, Tasmanië in Australië en Farewell Spit in Nieuw-Zeeland (figuur 1A). Het is onbekend waarom strandingen op sommige plekken vaak voorkomen; het is mogelijk dat ondiepe baaien en landtongen op deze locaties (figuren 1B, C) ervoor zorgen dat de dieren gedesoriënteerd raken; als het getij dan keert, kunnen ze stranden [1].

https://www.frontiersin.org/files/Articles/901402/frym-11-901402-HTML-r1/image_m/figure-1.jpg

 

Figuur 1 – (A) Wereldkaart met waterdiepte aangegeven door kleur: donkerblauw vertegenwoordigt dieper water. Cirkels tonen plekken waar massale strandingen vaker voorkomen: Cape Cod in Amerika (groen), Tasmanië, Australië (geel) en Farewell Spit, Nieuw-Zeeland (roze). (B) Cape Cod,  en (C) Farewell Spit zijn strandhotspots met ondiepe baaien, wadplaten en een landtong in het noorden (Bron foto: NASA).

Strandingen kunnen om verschillende redenen optreden: zoals vermeld zijn er strandingshotspots,  bijvoorbeeld veroorzaakt door de vorm van baaien; maar extreme getijden en extreem of ongewoon weer kunnen ook de oorzaak zijn. Bepaalde biologische factoren kunnen ook een rol spelen bij strandingen, zoals een slechte diergezondheid of ouderdom. Helaas kunnen menselijke invloeden ook strandingen veroorzaken: walvisachtigen kunnen ziek worden van vervuiling, en ze kunnen ook gewond raken door schepen of verstrikt raken in puin zoals touwen en oud vistuig [1-3].

Strandingen worden over het algemeen onderverdeeld in vier typen:

Enkelvoudig (figuur 2A): In een enkelvoudige stranding is één dier (of een moeder-kalf paar) gestrand. Dit is het meest voorkomende type stranding. Deze gestrande dieren hebben vaak onderliggende gezondheidsproblemen, zoals ziekte, complicaties tijdens de bevalling, of ze kunnen slecht eten of lijden honger. Enkelvoudige strandingen kunnen ook verband houden met menselijke activiteiten, zoals intimidatie door mensen (zoals nauw contact door mensen die met jetski’s of boten de dieren de hele tijd achtervolgen) of walvisachtigen raken verstrikt in vistuig.

https://www.frontiersin.org/files/Articles/901402/frym-11-901402-HTML-r1/image_m/figure-2.jpg

 

Figuur 2 – (A) Een walvisachtige (pygmee orka) die stierf na stranding op een Nieuw-Zeelands strand (Foto: Rebecca M. Boys). (B) Massale stranding van langvinnige grienden (soort walvis) in Nieuw-Zeeland. Sommige individuen werden terug in zee geholpen, maar vele andere stierven (Foto: Rebecca M. Boys). (C) Dwergvinviskalf dat vast kwam te zitten in een loch toen het de rivier de Theems in Engeland opzwom. Helaas was het dier niet gezond en moest het worden ingeslapen om hem uit zijn lijden te verlossen (Foto: de Engelse krant The Independent). (D) Een langvinnige griend wordt voorbereid op het drijven met opblaasbare pontons in Nieuw-Zeeland (Foto: Rebecca M. Boys).

Massastranding (figuur 2B): Bij een massastranding stranden twee of meer individuen tegelijkertijd in hetzelfde gebied. Veel van de dieren in massastrandingen lijken uiterlijk gezond. Dieren kunnen echter schade ondervinden van de stranding zelf of kunnen gewond raken door aaseters zoals zeevogels. Massale strandingen hebben vaak betrekking op soorten waarvan bekend is dat ze sterke sociale banden hebben, zoals grienden Globicephala spp.

Ongewone sterftegebeurtenis: Bij ongewone sterftegebeurtenissen stranden veel dieren, vaak in grote aantallen, over een breed geografisch gebied en een lang tijdsbestek. Deze dieren zijn vaak al dood als ze gevonden worden. Ongewone sterftegebeurtenissen zijn over het algemeen gekoppeld aan ziekte-uitbraken, maar grootschalige rampen zoals olielozingen hebben ze ook veroorzaakt. Andere menselijke activiteiten, zoals het gebruik van sonar, zijn ook in verband gebracht met ongewone sterftestrandingen, met name van spitssnuitdolfijnen.

Situatie buiten het leefgebied (figuur 2C): Strandingen buiten het leefgebied treden op wanneer een dier wordt gevonden in een gebied dat als ongebruikelijk voor de soort wordt beschouwd, zoals het dwergvinviskalf (Balaenoptera acutorostrata) dat werd gemeld in de rivier de Theems in Londen, of de beluga-walvis (Delphinapterus leucas) gezien in de rivier de Seine in Frankrijk. Deze worden beschouwd als strandingen, ook al zitten de dieren niet “vast” op de kust. In sommige gevallen kunnen deze dieren gezond zijn en gewoon de weg kwijt zijn zijn, maar ze kunnen ook ziek of gewond raken als gevolg van de ongeschikte habitat.

De impact van strandingen

In sommige gevallen kunnen gestrande dieren ziek of gewond zijn, terwijl ze in andere gevallen gezond lijken. De strandingsgebeurtenis zelf kan echter aanzienlijke schade toebrengen aan een dier omdat het dier zich buiten zijn natuurlijke wateromgeving bevindt [4]. Walvisachtigen zijn geëvolueerd om in water te leven, dus ze kunnen hun eigen lichaamsgewicht op het land niet dragen. Daarom kunnen hun organen, wanneer ze gestrand zijn, worden geplet ofwel in de verdrukking komen door het gewicht. Het innerlijke verwarmings- /koelsysteem van hun lichaam, bekend als temperatuurregulatie (het systeem dat onze lichaamstemperatuur regelt), is ook aangepast aan het leven in water, wat betekent dat walvisachtigen snel oververhit kunnen raken op het land. De huid van walvisachtigen is ook ontworpen om in water te zijn en wordt droog en beschadigt makkelijk wanneer het niet wordt ondergedompeld. In zonnige omstandigheden kunnen gestrande walvisachtigen pijnlijke zonnebrand krijgen, met blaarvorming van de huid.

Hoe helpen deskundigen gestrande dieren?

De reacties op strandingen is vaak het proberen te redden van dieren door ze in zee terug te brengen (zie figuur 2D). Afhankelijk van de situatie kan het terugbrengen van een dier juist zijn lijden verlengen in plaats van zijn leven redden. In sommige gevallen kunnen dieren flinke verwondingen hebben (zowel inwendige die je niet ziet, als uitwendige), ziek zijn of ernstig verzwakt zijn geraakt door de stranding [2, 4].

Als er geen kans is op overleven, zelfs niet terug in zee, kunnen deskundigen gebruik maken van euthanasie of ze kunnen het dier comfort geven (bijvoorbeeld pijnstilling) totdat het op natuurlijke wijze doodgaat [3, 5]. Dit kan dan de beste keuze zijn vanuit het oogpunt van dierenwelzijn. Daarom moet een dier, voordat het wordt teruggebracht naar zee, goed medisch onderzocht worden door deskundigen op het gebied van walvisachtigen en/of dierenartsen. Een ziek of gewond dier kan natuurlijk ook worden opgevangen om te herstellen.

Wat als je een gestrande walvisachtige vindt?

Om het welzijn van een dier zo goed mogelijk te beschermen en de overlevingskans te vergroten, zijn er verschillende eerste hulp-procedures die moeten worden gevolgd [1, 2, 4]. Maar zelfs met de beste bedoelingen kunnen ongetrainde mensen de situatie van een dier verergeren door stress en letsel, en kunnen ze zichzelf en anderen ook het risico op letsel of ziekte geven [1-5]. Hier zijn enkele eenvoudige “do’s en don’t’s” om te volgen als je een gestrande walvisachtige vindt.

DO’s

• BEL: Bel een lokaal strandingsnetwerk of de hulpdiensten. In Nederland kun je bijvoorbeeld bellen naar SOS Dolfijn of de Kustwacht. Vertel hen de locatie en het aantal dieren en probeer een beschrijving te geven van eventuele zichtbare verwondingen. Maak indien mogelijk foto’s en stuur deze naar de experts. Al overleden dieren kunnen gemeld worden op www.walvisstrandingen.nl.
• BLIJF KALM: Blijf kalm en stil, houd mensen en honden uit de buurt van het dier of de dieren. Procedures moeten rustig, voorzichtig en langzaam worden uitgevoerd, en alleen op aanwijzing van de strandingsexperts.
• VERKOEL: Terwijl je wacht op experts, kun je beginnen een gestrand dier koel te houden door zachtjes water over zijn lichaam te gieten. Het is erg belangrijk om GEEN water in het blaasgat aan de bovenkant van het hoofd te gieten, want hierdoor ademen walvisachtigen.
• SCHADUW: Tijdens het wachten op deskundigen, kun je het dier bedekken met natte, dunne doeken of iets dergelijks. Je zou ook een dunne laag nat zeewier kunnen gebruiken. Er mag GEEN hoes over het hoofd, het blaasgat, de rugvin of de staart worden gedaan. Probeer te voorkomen dat de borst omhoog ligt.
• COMFORTABEL: Als de gestrande walvisachtige klein is en op zijn kant ligt, en als de strandingsexperts daartoe opdracht geven, kun je het dier voorzichtig op zijn buik rollen. Bij de meeste soorten moet je ervoor zorgen dat de borstvinnen (aan elke kant van het lichaam) dicht tegen het lichaam worden weggestopt voordat je met dit rollen begint. Zodra het dier rechtop ligt, graaf je voorzichtig ondiepe greppels / gaten in het zand onder de borstvinnen, zodat de vinnen in een natuurlijke positie kunnen hangen. Houd er rekening mee dat zand zich over deze gaten kan ophopen terwijl je water op het dier giet.

DON’Ts

1. HET DIER AANRAKEN, tenzij het nodig is. Gestrande walvisachtigen kunnen ziekten hebben, dus het is belangrijk om jezelf en anderen veilig te houden door het dier niet aan te raken.
2. HET DIER BEWEGEN, het duwen, trekken, slepen of rollen om een dier terug in zee te krijgen. Het moet worden beoordeeld door een strandingsdeskundige of dierenarts voordat het kan worden teruggebracht. Het verkeerd verplaatsen van een dier kan letsel of zelfs de dood veroorzaken.
3. TREKKEN OF DUWEN OP VINNEN. Vinnen zijn erg kwetsbaar en het ongepast verplaatsen ervan kan ernstige schade veroorzaken.
4. BEDEKKEN van de kop, het blaasgat, de vinnen of de staart.
5. DICHTBIJ de staart staan. Het dier kan plotseling slaan en dit kan je gemakkelijk verwonden.
6. DICHTBIJ het blaasgat of het hoofd staan. Het dier ademt uit het blaasgat, dus als je in de buurt bent, kun je lucht inademen die ziekteverwekkende organismen bevat die het dier mogelijk draagt.
7. STEEK niets in het blaasgat of de mond. Probeer het dier niet te voeden of te laten drinken.

Conclusie

Strandingen zijn een natuurlijk verschijnsel, maar soms komt het door menselijke activiteiten. Strandingen kunnen flinke schade aan een dier veroorzaken, dus het is belangrijk dat gestrande walvisachtigen goed worden onderzocht door getrainde professionals om te beslissen hoe ze het beste kunnen worden geholpen.

Als er kans op overleven is, kunnen ze worden teruggebracht naar zee, maar soms moeten ze worden ingeslapen om ze uit hun lijden te verlossen. Het is belangrijk dat alle hulp zorgvuldig wordt uitgevoerd door getrainde mensen. Dus als je een gestrande walvisachtige vindt, zorg er dan altijd voor dat je deskundigen, het lokale strandingsnetwerk of hulpdiensten belt voordat je probeert te helpen. Dit is noodzakelijk om zowel jezelf als de walvisachtige veilig te houden.

Copyright © 2023 Boys, Stockin and Peters

Referenties

[1] ↑ Geraci, J. R., and Lounsbury, V. 2005. Marine Mammals Ashore: A Field Guide for Strandings. Baltimore, MD: National Aquarium.
[2] ↑ Simeone, C. A., and Moore, K. M. T. 2018. “Stranding response,” in CRC Handbook of Marine Mammal Medicine, 3rd Edn, eds F. M. Gulland, L. A. Dierauf, and K. L. Whitman (Boca Raton, FL: CRC Press). p. 3–13.
[3] ↑ Mazzariol, S., Cozzi, B., and Centelleghe, C. 2015. Handbook for Cetaceans’ Strandings. Milan: Massimo Valdina.
[4] ↑ Gales, N., Woods, R., and Vogelnest, L. 2008. “Marine mammal strandings and the role of the veterinarian,” in Medicine of Australian Mammals, eds L. Vogelnest and R. Woods (Clayton, VIC: CSIRO Publishing). p. 39–54.
[5] ↑ Boys, R. M., Beausoleil, N. J., Betty, E. L., and Stockin, K. A. 2022. When and how to say goodbye: An analysis of Standard Operating Procedures that guide end-of-life decision-making for stranded cetaceans in Australasia. Mar. Pol. 138:104949. doi: 10.1016/j.marpol.2021.104949

Artikel informatie

 

Boys R, Stockin K and Peters K (2023) Why Do Marine Mammals Strand on Land and How Can Humans Help?. Front. Young Minds. 11:901402. doi: 10.3389/frym.2023.901402

 

Vertaling Anja Dijkstra, Sea First vrijwilliger

Doe je mee?

Meer en meer mondkapjes belanden op straat, in de sloot of rivier en uiteindelijk in de zee, dat is natuurlijk heel erg voor het milieu en de dieren die erin leven! (kijk maar eens naar het filmpje de reis van het plastic zakje en vervang dan het zakje voor mondkapje)

Wij willen graag dat iedereen die een mondkapje moet dragen een herbruikbaar

mondkapje gebruikt, eentje dat je elke keer even kan uitwassen voor je het weer gebruikt.

Natuurlijk is het voor veel mensen heel makkelijk om een mondkapje te gebruiken en als je er klaar mee bent weg te gooien. Mondkapjes horen natuurlijk in de prullenbak gegooid te worden maar ze belanden heel vaak op straat, vlak voor een supermarkt bijvoorbeeld.

Een mondkapje durf je misschien niet zo snel op te rapen en in de prullenbak te gooien zoals je dat met ander afval zou doen zoals een blikje of flesje op straat, want dat zou je ook niet laten liggen toch?

Met speciale grijpstokken zou je dit wel kunnen doen, maar het allerbeste is om het te voorkomen!

Dus, geen eenmalige mondkapjes maar herbruikbare. je kunt ze in de winkel kopen maar je kunt ze ook heel makkelijk zelf maken! Daarvoor kun je bijvoorbeeld een T-shirt gebruiken, een zakdoek of zelfs een sok.

Kijk maar eens naar dit filmpje : zelf mondkapjes maken 

Wil jij ook een echt Aktievisje zijn? Help dan mee, zeg dan tegen je ouders, opa en oma, tantes en ooms en alle volwassenen om je heen dat ze een herbruikbaar mondkapje moeten gebruiken!

Heb jij een leuk verhaal hierover? schrijf het dan op onze Instagram pagina!

Het gewicht van 80 miljoen walvissen, 822.000 Eiffeltorens of 1 miljard olifanten: zó zwaar is de berg plastic afval die mensen de afgelopen 70 jaar hebben gemaakt. Nog geen 10 procent hiervan werd gerecycled. Het meeste is allemaal op de afvalberg terecht gekomen.  Dat hebben Amerikaanse onderzoekers dit jaar berekend.

Plastic wordt het vaakst gebruikt als verpakking voor bijvoorbeeld eten of drinken. De helft van al het plastic gebruiken we na vier jaar of al eerder niet meer.  Als plastic in zee waait kan dat heel gevaarlijk zijn voor het zeeleven. Vissen eten stukjes plastic en zo komt het in het hele eco-systeem terecht. Je kan nu nergens op de wereld meer een gebied zonder plastic vinden, zelfs niet in de oceanen.

Omdat de meeste plastics niet afbreken zal onze afvalberg nog wel honderden of zelfs duizenden jaar blijven bestaan. Tijd om na te denken over hoe we plastic gebruiken. Veel wegwerp-plastic hebben we lang niet altijd nodig!  Als we niets doen, zal er in 2050 een nog grotere berg van plastic “olifanten” zijn, waarschuwen de onderzoekers.

Lees hier meer.