Ik ben een salmo salar
Ik heet Salmo salar (klinkt een beetje als de naam van een rap artiest)
Ik ben een salmo salar, een Atlantische wilde zalm. De zalm die de mensen eten, is tegenwoordig meestal zalm die in gevangenschap wordt gekweekt. Maar ik vertel je over mij als vrije zalm.
Mijn kindertijd in de rivier
Mijn leven begint als eitje in de beken en rivieren van Noord Europa en Noord Amerika. Maar ik word groot en sterk op de Noord Atlantische Oceaan en de noordelijke zeeën waar veel voedsel zit.
In de wintermaanden graaft mijn moeder geulen in de kiezelbodems van de stromende beken en rivieren ver landinwaarts. Daarin legt ze mij met mijn broertjes en zusjes als duizenden eitjes. Mijn vader jaagt intussen indringers weg. Daarna bevrucht hij de eitjes en mama graaft daarna de geulen dicht. Zo zijn we beschermd.
In het voorjaar kom ik als klein visje uit het ei met een dooierzak aan mijn lijfje. Dit is eigenlijk een soort rugzakje met eten. Onder het grind eet ik hiervan. Na 4-5 weken is mijn eten op en kruip ik tussen de kiezelsteentjes omhoog en moet ik gelijk zwemmen. Ik ga plankton en kleine kreeftjes, kevertjes, slakjes, wormpjes en zo eten.
Ik ga uit huis
Een paar jaar later ben ik groter en krijg ik het rond de maand mei te pakken, samen met duizenden andere zalmen. We trekken dan vanuit de beken en rivieren met de stroom mee op een spannende reis richting de oceaan. Van rivierwater naar zout zeewater kan ik, omdat ik het zout kan filteren uit het oceaanwater. Onderweg kom ik veel gevaren tegen: roofvogels, zeehonden, dolfijnen, orka’s, vissers, dammen, sluizen, waterkrachtcentrales, stuwen en stroomversnellingen. Ook via de Nederlandse Rijn en Maas zwem ik vanuit Duitsland naar zee.
Mijn leven in zee
Op zee ga ik naar mijn voedselgronden om mij groot en sterk te eten met veel vis en kreeftachtigen. Ik word meer dan 10 x zo zwaar. Ik kan dan 18 kilo worden of soms nog wel veel zwaarder. Op zee breng ik het grootste deel van mijn leven door.
Terug naar huis en kinderen krijgen
Als ik dan na ongeveer 5 jaar groot ben en voldoende vet heb, ga ik weer terug naar de plek waar ik ter wereld kwam boven in de rivier, om daar hetzelfde als mijn ouders te doen: een partner vinden en babyzalmpjes op de wereld zetten.
Dit noemen ze ‘homing’ van het engelse woord ‘home’ voor thuis.
Na de voortplanting zit mijn mooie leven erop en sterf ik. Maar een klein aantal zalmen keert terug naar zee.
Gevaarlijke reis
Het is een uitputtingsslag: tijdens mijn reis in de rivier eet ik niet meer, maar gebruik ik mijn vet dat ik op zee heb gekregen. Voordat ik mijn geboortegrond bereik, kom ik weer dezelfde gevaren tegen: ik moet tegen watervallen opspringen, dammen en stuwen en stroomversnellingen en smalle doorgangen voorbijkomen en niet in handen vallen van roofdieren zoals beren en roofvogels. En ik moet me weer aanpassen aan rivierwater in plaats van zout oceaanwater. Ik ben beroemd om mijn geweldige zwemvaardigheid en springcapaciteiten, tot wel 1,5 meter boven water.
Zonder navigatie app op mijn bestemming
Ik weet precies de plek waar ik geboren ben tot op centimeters terug te vinden na een reis van honderden kilometers door de oceaan en de rivieren, tegen de stroom in. Wetenschappers weten nog steeds niet helemaal hoe ik dit voor elkaar krijg. Ik heb geen google maps navigatie. Men denkt aan de sterren, zeestromingen, ijzerdeeltjes in mijn hersenen en eenmaal in de rivier aan geur of de chemie van het water ter plekke.
Bijna uitgestorven
In de tijd van jouw opa en oma werd er te veel op mij gevist en kwam ik steeds meer door de mens gemaakte obstakels op de rivier tegen en werd mijn huis onbereikbaar en het water vervuild. Zo erg dat er steeds minder zalm terugkeerde naar ‘huis’. Ik stierf op veel plekken uit.
Nu proberen de mensen de rivieren weer toegankelijker te maken met vispassages, het openzetten van de Deltawerken in Zeeland, schoner rivierwater, meer kiezelbodems en het uitzetten van jonge zalmpjes en keer ik met moeite een beetje terug. Andere landen in Europa halen zelfs de dammen weer weg. Zie Dam Removal Europe. Onze voordeur is al op een kier gezet bij de Haringvlietsluizen. En niet alleen voor mij, maar ook voor vissen als de steur, de paling, de haring en nog wel tien andere soorten. Wil je weten wanneer wij reizen? Zoek maar eens op internet naar de vismigratiekalender. En wil je meer weten over mijn welzijn? Vraag dan aan de juf of meester of ze het lespakket over dierenwelzijn van Sea First willen aanschaffen op school.
Tekst: Anja Dijkstra, Sea First vrijwilliger.
Bronnen:
JW.org
RAVON.nl
reizenlangsrivieren.nl
blijevis.nl
bnnvara.nl
wnf.nl
